qer62023
Hudhra. Përdorimi dhe vetitë medicinale
Allium sativum L., e njohur gjerësisht si hudhra, është një bimë barishtore shumëvjeçare që i përket familjes Amaryllidaceae. Vendase në Azi dhe e rritur gjerësisht në Egjipt, Meksikë, Kinë dhe Europë. Është një bimë shumë e konsumuar në Iran, të gjitha pjesët e saj përdoren në përgatitjen e përzierjeve për trajtimin e sëmundjeve të ndryshme, njihet edhe si erëz dhe aditiv ushqimor.
Përfitimet e saj datojnë rreth 5000 vjet më parë, të dokumentuara në tekstet sanskrite dhe rreth 3000 vjet më parë, ajo u shfaq për herë të parë në mjekësinë tradicionale kineze. Deri më sot është kultivuar gjerësisht, ka më shumë se 300 varietete dhe Allium sativum L. është sigurisht specia më e kultivuar në botë. Medikamenti derivon nga bulbi, e formuar nga 8-12 llamba të bardha ose rozë, vezake, të zgjatura të mbështjella me një tunikë membranore të bardhë. Ato kultivohen në muajt qershor-korrik dhe kanë shije të athët dhe djegëse.
Përbërësit kryesorë të bimës janë komponimet e squfurit që përbëjnë deri në 82% të përmbajtjes totale të squfurit në hudhër, si alicina (dialil tiosulfinat), alkaloidi i cili është përgjegjës për efektet e saj të dobishme, ajoene, dialil disulfidi, dialil trisulfidi dhe S.-alil cisteina, të cilat kanë shfaqur edhe veti të ndryshme farmakologjike.
Falë pranisë së përbërësve organosulfurik, si alicina dhe dialil disulfidi, hudhra ka një aromë të fortë dhe është pikërisht për këtë arsye që përdoret si përbërës kuzhine dhe si erëz.
Një rishikim i kohëve të fundit (Tudu C.K. et al., 2022) ofron një përmbledhje të literaturës shkencore mbi Allium sativum L., veçanërisht në lidhje me përdorimet e daj etnobotanike dhe etnomedicinale, përbërjen fitokimike dhe aktivitetet biologjike dhe farmakologjike të bimës.
Në etnomjekësi falë vetive të saj antioksiduese, antihipertensive, antikancerogjene, kardioprotektive, hepatoprotektive, antiinflamatore, antimikrobike, antidiabetike, diuretike, afrodiziake, qetësuese, karminative dhe antipiretike hudhra përdoret për trajtimin e: hipertensionit, pneumonisë, rënies së flokëve, kafshimit të gjarpërinjve, diabetit, plagëve, kollës, zgjebes, malaries, hemorroideve, pustulave, sëmundjeve të zemrës, astmës, dhimbjeve të ndryshme, sëmundjeve respiratore, mëlçisë dhe gastrointestinale, kolitit, diarresë, gripit, bronkitit, infertilitet femëror, etj.
Bazuar në studimet paraklinike, komponimet që përmbajnë squfur, disa polifenole dhe flavonoidë mund të kontribuojnë në trajtimin e disa patolologjive njerëzore, veçanërisht ato që lidhen me kancerin dhe sëmundjet kardiovaskulare. Lidhur me aktivitetin kardioprotektiv, Takashima M. et al. ka treguar se ekstrakti i vjetër i hudhrës ishte efektiv në uljen e presionit të gjakut nëpërmjet një efekti vazorelaksues të varur nga endoteli në aortën e miut duke rritur sintezën e NO të kontrolluar nga eNOS dhe duke shfrytëzuar L-argininën si një agjent kyç për sintezën e NO (Takasmina M. et al. , 2017).
Në vitin 2014, u krye një metaanalizë e provave të kontrolluara me përzgjedhje rastësore për të vlerësuar dhe konfirmuar rezultatet e studimeve paraklinike të efekteve të pluhurit të hudhrës në faktorët e rrezikut për sëmundjet kardiovaskulare. Rezultatet treguan se marrja e përgjithshme e pluhurit të hudhrës uli ndjeshëm kolesterolin total në gjak, LDL-C, HDL-C, glukozën gjatë agjërimit (FBG), presionin diastolik dhe sistolik të gjakut (DBP dhe SBP) (Kwak J.S. et al., 2014) .
Për shkak të aktivitetit të saj antitumoral, alicina ka treguar të jetë efektive në trajtimin e kancerit të stomakut, kanceri i pestë më i zakonshëm në botë. Alicina vepron duke ndalur ciklin qelizor gjatë fazës G2/M dhe duke nxitur apoptozën e qelizave të kancerit të stomakut, ndërsa qelizat normale të stomakut mbeten të paprekura. Për më tepër, TGF- dhe EGFR të dyja frenohen nga alicina. E rëndësishme është të fitojmë njohuri mbi rolet e Allium sativum L. në shëndetin e njeriut nëpërmjet studimeve të mëtejshme të mirë-projektuara te njerëzit dhe sëmundjet e ndryshme. Janë duke u zhvilluar disa kërkime për realizimin e preparateve efikase dhe jo të parfumuara të hudhrës dhe për identifikimin e përbërjeve bioaktive dhe mekanizmave të veprimit të tyre që mund të kenë vlera të rëndësishme mjekësore. Si përfundim, Allium sativum L. përfaqëson një përbërës të shkëlqyer që duhet përdorur me kujdes për të përfituar plotësisht nga përfitimet e saj medicinale, duke pasur parasysh se përdorimi i gabuar i tij mund të shkaktojë efekte të padëshiruara në organizëm.
Kwak J.S. et al., Garlic powder intake and cardiovascular risk factors: a meta-analysis of randomized controlled clinical trials, Nutrition research and practice, 2014, Vol. 8(6), p. 644-654.
Tudu C.K. et al., Traditional uses, phytochemistry, pharmacology and toxicology of garlic (Allium sativum), a storehouse of diverse phytochemicals: A review of research from the last decade focusing on health and nutritional implications, Frontiers in nutrition., 2022, Vol. 9, p. 949554.
Takashima M. et al., Aged garlic exerts endothelium-dependent vasorelaxant effect on rat aorta by increasing nitric oxide production, Phytomedicine: international journal of phytotherapy and phytopharmacology, 2017, Vol. 24, p. 56-61.
Alessia Battaglia
Herbaliste CERFIT, AOU Careggi, Firenze