jan182023
Melatonina. Dobitë për gjumin dhe ndikimi në shëndet
Pandemia ka shkaktuar një ndryshim të thellë në stilin e jetesës së popullatës dhe ka rritur përdorimin e integrimit të molekulave me një veprim specifik siç është melatonina, aq sa vetëm në SHBA tregu nga viti 2017 në 2020 dyfishoi shitjet. Melatonina është një hormon i prodhuar nga gjëndra pineale e cila vepron si rregullator i ritmit gjumë-zgjim. Hulumtimi i kryer në dekadën e fundit mbi kancerin, sëmundjen e Alzheimerit, sklerozën e shumëfishtë, fertilitetin dhe ndikimet në shëndet dhe në ndryshimin e zakoneve të jetesës të krijuara për shkak të Covid-19, kanë nxjerrë në pah edhe funksionet e tjera dhe aktivitetin e saj si një antioksidant dhe rregullues i sistemit imunitar dhe mitokondrial. Një aspekt tjetër interesant është ngjashmëria e saj me vitaminën D.
Mekanizmat që ndikojnë në prodhimin e melatoninës
Sipas një studimi të publikuar në "Nutrients", dy hormonet ndajnë shumë funksione me një ndikim të rëndësishëm në shëndet: nga veprimi hormonal, te roli i imunomodulimit dhe ai antiinflamator; të dyja gjenden në lëkurë dhe reagojnë ndaj dritës së diellit dhe errësirës, duke sugjeruar një ngjashmëri midis mungesës së vitaminës D si "mungesë e dritës së diellit" dhe sekretimit të reduktuar të melatoninës si rezultat i "mungesës së errësirës", që mund të rezultojë nga ekspozimi i tepërt ndaj dritës artificiale blu. Ashtu si vitamina D, melatonina shpërndahet në inde të ndryshme të trupit: në gjëndrën pineale dhe në mukozën intestinale, duke përfshirë për shembull: trurin, retinën, lëkurën, veshkat, tiroiden dhe indet riprodhuese.
Është e pranishme në pothuajse të gjitha lëngjet trupore, duke përfshirë: lëngun cerebrospinal, pështymën biliare dhe qumështin e gjirit. Në veçanti, vitamina D dhe melatonina mund të veprojnë në mënyrë sinergjike në lëkurë. Ndërsa rrezatimi ultravjollcë (UV)-B është i nevojshëm për të kthyer 7-dehidrokolesterolin në lëkurë në vitaminë D3, melatonina ka një veprim antioksidues në lëkurë për të shmangur efektet e dëmshme të dritës UV.
Melatonina prodhohet në përgjigje të errësirës së perceptuar nga retina dhe sinteza e saj reduktohet nga ekspozimi ndaj dritës. Kulmi në fakt është në orët qendrore të natës. Prandaj, veçanërisht i dëmshëm është ekspozimi i tepërt ndaj dritës artificiale blu gjatë natës, i cili çaktivizon sinjalin e prodhimit të hormoneve drejtuar gjendrës pineale, për të nxitur gjumin dhe për të përgatitur trupin për pushim.
Nuk prodhohet në muajt e parë të jetës (i porsalinduri merr melatoninë nga qumështi i nënës), sekretohet maksimalisht gjatë pubertetit, më pas zvogëlohet ngadalë rreth moshës 20 vjeçare dhe është minimal në pleqëri.
Marrja e melatoninës nga burimet ushqimore dhe suplementet
Si burim ushqimi, melatonina është e pranishme në bimë të shumta: drithëra (misër dhe tërshërë), arra, perime. Pararendësi i saj është triptofani, një element që gjendet në burimet ushqimore në përqendrime të konsiderueshme, shndërrimi i të cilit në melatoninë (duke kaluar nëpër serotoninë) mund të mos jetë efikas për të gjithë individët për shkak të enzimave të përfshira.
Në suplemente, melatonina sintetizohet kryesisht kimikisht, një proces që ju lejon të standardizoni procesin dhe të rrisni rendimentet. Janë studiuar edhe alternativat e perimeve, të cilat, megjithëse kërkojnë konfirmim, kanë dhënë indikacione sipas të cilave fitomelatonina mund të ketë avantazhe që lidhen me biodisponibilitetin më të mirë. Ndryshe nga komponimet sintetike, fitomelatonina paraqitet në një kompleks me përbërës të tjerë të bimëve, duke përfshirë fitonutrientët, mineralet dhe vitaminat, të pranishëm natyrshëm në koncentratin e matricës fillestare të bimëve, gjë e cila mund të rrisë efektivitetin e saj.
Ndikimi i barnave në metabolizmin e melatoninës
Megjithëse përgjigja individuale duhet të merret gjithmonë parasysh, duhet thënë se melatonina mund të ndërveprojë ose metabolizmi i saj të ndikohet nga barnat, lëndët ushqyese ose barishtet me aktivitete holluese të gjakut, hipoglikemike, hipotensive, antikonvulsive, qetësuese, antidepresive dhe/ose imunosupresuese. Pjesa më e madhe e melatoninës metabolizohet përmes aktivitetit të citokromit (CYP) 1A2.
Mund të ketë raste specifike, të tilla si marrja e njëkohshme e barnave, të cilat ndikojnë në këto rrugë enzimatike dhe që për rrjedhojë ndërhyjnë në metabolizmin e melatoninës. Një nga ndërveprimet më të njohura është me medikamentin antidepresiv fluvoxamine. Ky medikament frenues i CYP1A2 mund të çojë në fuqizimin e niveleve të melatoninës ndërsa kafeina e cila metabolizohet përmes CYP1A2 mund të rrisë nivelet e saj. Megjithëse melatonina nuk paraqet kundërindikacione të veçanta në nivelet e disponueshme komerciale, është e këshillueshme që të vlerësohet marrja e tij me mjekun kurues.
Francesca De Vecchi
Burimi:
Nutrients 2022, 14(19), 3934; https://doi.org/10.3390/nu1419393