sht12023
Vetitë e shëndetshme të frutave dhe perimeve. Secila ngjyrë ka një funksion të veçantë
Perimet janë produkte thelbësore që i ofrojnë trupit tonë sasi të bollshme mineralesh, vitaminash, karbohidratesh, proteinash, fibrash dietike dhe përbërje të ndryshme nutraceutike të cilat mund të mbrojnë edhe nga kushte të ndryshme patologjike. Ngjyra është parametri më i rëndësishëm i cilësisë për fermerët për të vlerësuar nivelin e pjekurisë së një kulture, ndërsa për konsumatorin përfaqëson një tregues të besueshëm për zgjedhjen e një produkti mbi një tjetër. Perimet shumëngjyrëshe përmbajnë komponime funksionale si klorofilet, karotenoidet, betalainat, antocianinet etj. dhe njihen për vetitë e tyre antioksiduese, antimikrobike, hipolipidemike, neuroprotektive, kundër plakjes, diuretike dhe antidiabetike. Kohët e fundit, nga pikëpamja shëndetësore, modeli i konsumit të ushqimit ka ndryshuar, duke i dhënë përparësi frutave dhe perimeve gjysëm të gatshme ose të freskëta sesa atyre të përpunuara.
Kjo ka sjellë ndryshime në kulturat ekzistuese si shfaqja e domates blu, lulelakrës portokalli dhe karotave me ngjyrë dhe/ose të zeza, ku një ngjyrë e ndryshme korrespondon me praninë e përbërjeve të reja dhe/ose më shumë bioaktive. Megjithatë, nevojiten më shumë studime laboratorike për të dokumentuar dhe vendosur përqendrimet minimale efektive, biodisponibilitetin dhe përfitimet shëndetësore të lidhura me këto komponime. Përveç kësaj, është e nevojshme të merren kultivarë të pasur me ngjyra ose të përmirësohen varietetet ekzistuese përmes qasjeve të kultivimit konvencional dhe jokonvencional. Në këtë përmbledhje, autorët janë fokusuar në analizimin e lidhjes midis ngjyrave të bimëve dhe përfitimeve të tyre shëndetësore, të cilat gjithashtu ofrojnë informacion mbi efektin e metodave të përpunimit të bimëve në stabilitetin dhe biodisponueshmërinë e pigmenteve të ndryshme. Studimet paraklinike dhe klinike të disponueshme kanë raportuar gjetje të ndryshme në lidhje me ngjyrat, ndër të cilat:
Portokalli: beta-karoteni (karota), përveç efekteve antioksiduese, është e dobishme për kontrollin e disa patologjive dermatologjike; ruajtja e ftohtë dhe përpunimi termik çojnë në një ulje të karotenoideve.
E kuqe: likopeni (domatja) ka efekte antioksiduese, antidiabetike, promovon shëndetin kardiovaskular dhe parandalon infertilitetin mashkullor; përpunimi (termik) i domates rrit sasinë e likopenit që ajo disponon.
Vjollcë: antocianinat (patëllxhani) kanë një efekt antiinflamator dhe janë të dobishme në parandalimin kardiovaskular dhe në trajtimin e diabetit dhe obezitetit; përpunimet termike shkaktojnë degradim të antocianineve si dhe ndryshime në pH.
E gjelbër: klorofili (brokoli) ka shfaqur veti antitumorale dhe gjenoprotektive së bashku me efektet antiinflamatore dhe antioksidante; gatimi me avull ka rezultuar të jetë i duhuri për ruajtjen e ngjyrës dhe përbërjeve kryesore bioaktive të këtyre perimeve në krahasim me trajtimet e tjera termike të cilat i degradojnë klorofilet.
E bardhë: flavonet (hudhra) parandalojnë hiperkolesteroleminë, presionin e lartë të gjakut, kardiotoksicitetin dhe kanë veti antitumorale dhe antidiabetike; fenolet dhe flavonoidet të hudhrës janë të priruara të rriten me rritjen e presionit të gjakut, ndërsa trajtimi termik i redukton ndjeshëm këto komponime.
Autorët kanë arritur në përfundimin se ngjyra e perimeve mund të lidhet me profilin e tyre ushqyes dhe se, për rrjedhojë, futja e një game ngjyrash në dietë e bën më të lehtë menaxhimin e shëndetit. Krahasuar me këtë, është gjithashtu në horizont kalimi nga një bujqësi e përqendruar në rendimentin produktiv në atë të dedikuar për prodhimin e kulturave shumëngjyrëshe, të pasura me lëndë ushqyese. Në të vërtetë, kultivuesit kanë mundësinë të plotësojnë nevojat e reja të konsumatorëve, të shkaktuara nga rritja e ndërgjegjësimit të publikut për lidhjen midis kultivarëve të pasur me pigment, ushqimit dhe shëndetit.
Valentina Maggini
CERFIT, AOU Careggi